Bir yazıyı biçim, anlatım ve noktalama özellikleriyle oluşturan kelimelerin bütününe metin; insanların iç dünyasında zevk uyandırmak ve onları etkilemek için ortaya konan yazılara ise edebî metin denir. Zamanla bilimin, edebiyatın gelişmesi ve buna bağlı olarak farklı alanlarda metinlerin yazılması, metinlerin sınıflandırılması sonucunu doğurmuştur.Aynı şekilde edebiyatçılar da metinleri incelerken çeşitli sınıflandırmalardan yararlanmışlardır. Bu sınıflandırma metin türlerinin birbirinden ayrılmasını ve anlaşılmasını kolaylaştırmıştır. Metinler anlatım türlerine, kullanılın dilin işlevine, yazılış amaçlarına, gerçeklikle ilişkilerine göre gruplandırılabilir.
Buna göre metinler genel olarak öğretici metinler ve sanatsal (kurmaca) metinler olarak ikiye ayrılır. Sanatsal Metinler Şiir, roman, tiyatro, masal, destan vb. metinleri sanatsal metinlere örnek gösterilebilir.
Sanatsal metinler kendi içinde coşku ve heyecanı dile getiren metinler (şiir) ve olay çevresinde oluşan metinler olarak ikiye ayrılabilir. Aynı şekilde olay çevresinde gelişen metinler de anlatmaya bağlı metinler ve göstermeye bağlı metinler olarak sınıflandırılabilir. Sanatsal metinler kurmacaya dayanır. Anlamları ve yapıları sanat yapma amacıyla düzenlenir. Bu metinlerin dili, günlük konuşulan doğal dilden farklıdır. Bu metinlerin dili, doğal dilden hareketle oluşturulmuş yeni bir dildir. Sanatçı, edebi metin dediğimiz yapıyı, kurguyu, oluştururken onu etkili ve estetik hale getirmek için dil ögelerine yeni anlam ve değerler yükler. Dile kendine özgü özellikler ekler. Oluşturduğu metinlerde yan anlam değeri taşıyan, mecaz anlama gelen ve okuyucunun yorumuna göre yeni anlamlar kazanan ifadelere yer verir. Anlatımına çağrışım ve duygu değeri kazandırarak okuyan insanların metinden yeni anlamlar çıkarması imkanını sağlar. Öğretici Metinler Öğretici metinler, kişisel hayatı konu alan metinler, gazete çevresinde gelişen metinler, felsefi metinler. tarihi metinler, bilimsel metinler olarak sınıflandırılabilir. Öğretici metinler bilgi vermek, öğretmek amacıyla yazılır. Bu metinlerde günlük yaşantılar, tarihi olaylar ve bilimsel gerçekler ele alınır. Öğretici metinlerde kelimeler çoğunlukla ilk anlamlanyla kullanıldığından bu metinler okuyucuya göre farklı anlamlar kazanmaz, her okuyanda benzer izlenimler uyandırır.
Öğretici Metinlerin Özellikleri
1. Açıklamak, bilgi vermek, öğretmek amacıyla yazılır.
2. Dil, daha çok, göndergesel işlevde kullanılır.
3. Verilen bilgiler, yapılan açıklamalar örneklerle, tanımlarla pekiştirilir.
4. Söz sanatlarına, kelimelerin mecaz ve soyut anlamlarına pek yer verilmez.
5. Daha çok ansiklopedilerde, bilimsel kitaplarda ve ders kitaplarında kullanılır.
6. Gereksiz söz tekrarına, ses akışını bozan, söylenmesi güç sesler ve kelimelere yer verilmez.
7. Konuyla ilgili duygu ve düşünceler kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir.
8. Kişisel hayatı konu alan metinler, gazete çevresinde gelişen metinler, felsefi metinler, tarihi metinler, bilimsel metinler gibi türlere ayrılır.
Sanatsal Metinlerin Özellikleri
1. İnsanların iç dünyasında zevk uyandırmak ve onları etkilemek için oluşturulur.
2. Üslup kaygısı ön plandadır, sözcükler mecaz ve yan anlamda kullanılır.
3. Kurmaca bir yapısı olan sanatsal metinlerde bireysel yönü öne çıkan işlenmiş, şiirsel ve imgesel bir dil kullanılır.
4. Çağrışım ve duygu değeri yüksek olduğundan okuyanların yeni ve farklı anlamlar çıkarmasına elverişlidir.
5. Coşku ve heyecanı dile getiren metinler (şiir), anlatmaya bağlı metinler ve göstermeye bağlı metinler olarak sınıflandırılabilir.
